Եվս մեկ անգամ Մեղրիի միջանցքի փոխանակման մասին

Փոլ Գոբլը դեռևս անցած դարի 90-ականներին Մեղրիի միջանցքը գնահատեց որպես աշխարհի ամենաթանկ հողակտոր: Այս բնորոշմամբ աշխարհին ոչ այնքան հայտնի քաղաքական մեկնաբանը մեկեն դարձավ հայտնի անձ: Թանկ, թե էժան, հայերիս համար դա չէր կարևորը, որովհետև այդ հողակտորը մեր բոլոր ժամանակների նեղ օրերի միակ պատուհանն էր դեպի աշխարհ և ի դժբախտություն իսլամ դավանող մեր մյուս հարևանի, այդ նույն կրոնը դավանող երկիրը` Իրանը, շատ ջերմ վերաբերմունք ունի հայերիս նկատմամբ:

Դեռևս 1992 թվականին Փոլ Գոբլի հոդվածից հետո «Մոլորակ» թերթում տպագրեցի հոդված, որտեղ արտահայտել էի այն միտքը, որ այդ թանկ հողակտորը թանկ է ոչ միայն մեզ, այլև Իրանի, Ռուսաստանի, եթե կուզենք, անգամ Չինաստանի համար:
Այժմ ոմանք մեղադրում են Ռոբերտ Քոչարյանին, թե Մեղրին Ղարաբաղի հետ փոխանակելու մտադրություն ուներ։ Ասեմ, որ Մեղրիի փոխանակումը որքան վատ հետևանք կունենար մեզ համար, այնքան ավելի ծանր կլիներ Իրանի համար:
Դեռևս 1990 թվականին ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Բեյքըրը հեռահար հայացք էր նետել Թուրքիայի միջոցով այդ տարածքով Միջին Ասիա դուրս գալու վրա, որով հիմք կդրվեր Իրանի հետագա անխուսափելի մասնատմանը: Իրանում ապրող մոտ տասնվեց միլիոն ադրբեջանցիներին հեշտ կլիներ հանել Իրանի իշխանությունների դեմ: Եթե մի փոքր հեռու գնանք, կարելի է փաստել, որ երբ կար հզոր ԽՍՀՄ-ը, Իրանը թույլ տվեց Նախիջևանի հարցում ճակատագրական սխալ: Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև անմիջական ցամաքային կապ ստեղծելու համար Թուրքիայի հետ մեկ այլ սահմանային հատվածում կատարեց տարածքների փոխանակում: Չեմ կարող ասել` այժմ Իրանի ներկայիս իշխանությունները զգու՞մ են իրենցից առաջ կառավարողի թույլ տված սխալը, թե ոչ, բայց մի բան կարող եմ հաստատ ասել` Մեղրիի հարցում Իրանը երկրորդ սխալը երբեք թույլ չի տա:

Հիմա անդրադառնամ Ռուսաստանին: Եթե անկեղծ լինենք, ապա կարելի է փաստել, որ ռուս կառավարողները դարեր շարունակ ստոր քաղաքականություն են վարել ոչ միայն մեր նկատմամբ, այլև իրենք իրենց։ Վերջապես այն հողերը, որ Ռուսաստանը միշտ զիջել է թուրքին, ճիշտ է, հայկական հողեր են, բայց վերջին հաշվով իր կայսրության մեջ մտած տարածքներ էին, որի համար ռուս զինվորը արյուն էր թափել: Ասենք` ի՞նչ կա զարմանալու` ռուս զինվոր է մեռել, հո անգլիացի կամ ամերիկացի չի՞ մեռել: Դարերի պատմությունը ցույց է տվել, որ ռուս մայրը որդի է ծնում, ուղարկում է բանակ, որը հերոսաբար պաշտպանում է հայրենիքը, բայց որի հաղթանակի արդյունքը ռուս կառավարողը դարձնում է զրո: Գորբաչովը` մեզ օրինակ: Եվ այսօր Արևմուտքը պատերազմի պատմություն է գրում, որտեղ կարծես ռուս զինվոր չի եղել: Եթե Մեղրին փոխանակվում է Ղարաբաղով, ապա թուրքը առանց որևէ կրակոցի դուրս է գալիս Միջին Ասիա, որտեղ թուրքական ցեղերը կմիավորվեն ընդդեմ ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև Չինաստանի:

Հավանաբար այսօրվա ռուս կառավարողը մտածում է ճիշտ այնպես, ինչպես Վլադիմիր ՈՒլյանովը, որը հանուն մուսուլմանական Արևելքի ժողովուրդների հեղափոխության գնաց ծանրագույն հանցավոր քայլի: Այստեղ ոմանք գուցե համամիտ չլինեն ինձ հետ, բայց չեմ կարող չասել` Լենինը չգիտեր Աթաթուրքի տեղը, այդ Աթաթուրքն էր, որ հայտնաբերեց նրան և առաջարկեց համագործակցել ընդդեմ Անտանտի: Աթաթուրքը բացահայտ ասել էր` մեզ չի հետաքրքրում բոլշևիկյան գաղափարախոսությունը, մեզ հետաքրքրում է մեր երկրի շահը: Իսկ Լենինին, հակառակը, չէր հետաքրքրում ռուսական երկրի շահը, նրան հետաքրքրում էր համաշխարհային հեղափոխության շահը: Հանուն այդ հեղափոխության շահի, նա ի հաշիվ Ռուսաստանի ստեղծեց հսկայական տարածքներով ՈՒկրաինա, Վրաստանի մինի կայսրություն, ամայի տեղում` Ադրբեջան և Թուրքեստան կոչված տարածքներում հիմքը դրեց մուսուլմանական պետությունների, որոնք այսօր Ռուսաստանի կոկորդն են կրծում: Լենինից հարյուր տարի հետո նույն սխալը հայերիս հարցում կրկնում է Վլադիմիր Պուտինը: Նա, որքան էլ տարօրինակ չհնչի, Թուրքիայի հարցում ունի պատմական վերլուծության կարողություն: Բայց հանուն ճշմարտության նորից փաստեմ. ինչպես այն ժամանակ, այսօր էլ Ռուսաստանը աշխարհում չունի բարեկամներ: Եթե Կիևը հայցում է Արևմուտքի օգնությունը, նրա այդ քայլից գաղտնի հետ չի մնում նաև Բելառուսը, որպեսզի քերթեն արջի կաշին, ավելացնելու ոչինչ չունեմ: Սակայն այստեղ ռուս կառավարողին չի հետաքրքրում վաղվա օրը, որ հանկարծ Թուրքիան կարող է դուրս գալ Միջին Ասիա: Նա կարող է համաձայնել այդ փոխանակման հետ, որպեսզի Հայաստանը վերջնականապես և հավիտենական դառնա մի անկլավ, որպեսզի երբևէ չկարողանա Ռուսաստանի դեմ որևէ ինքնուրույն քայլ կատարել: Իհարկե սա դասական ապուշություն է, որից երբևէ հեռու չեն եղել ռուս կառավարողները:

Այսօր Թուրքիան մերձեցել է Ռուսաստանի հետ, և այդ քայլի համար ռուսը սիրաշահում է թուրքին, մանավանդ այն բանից հետո, երբ Թրամփը մի պահ սպառնաց Էրդողանին, թե հիմնահատակ կավերի նրա տնտեսությունը, եթե C-400-ի գործարքը կայանա, ինչին Էրդողանը շատ սառնասրտորեն դիմացավ և հաղթեց: Այսօր Թրամփին կարելի է բնութագրել Մսրի կանանց խոսքերով, որով ծաղրում էին Կոզբադինին: Թրամփը մեկ սպառնում է Իրանին, մեկ Թուրքիային, հաթաթա է տալիս Ռուսաստանին և երբ նկատում է, որ ասածը բանի տեղ չի անցնում, անհեթեթ պատճառաբանություններով փորձում է արդարացնել իրեն:

Ռուսաստանը երկու հարյուր տարվա մեր անկեղծ նվիրվածությունը երբեք մարդկայնորեն չի հասկացել և չի հասկանալու: Եթե հետադարձ հայացք նետենք դարերի խորքը, կարելի է ասել` դեպի հյուսիս նայելով մենք մեզ գնահատել ենք որպես թերարժեք ազգ, և այդ քրիստոնեական թերարժեքությունը մեզ վրա թանկ է նստել: Ռուսաստանը մեր լավը չուզող բարեկամ է: Եվ այսօր այդ բարեկամը, ընդամենը երկու տարի հետո ևս մեկ անգամ ցույց կտա իր անբարո կերպարը. 2021 թվականին, երբ լրանալու կլինի Կարսի պայմանագրի ժամկետը, Ռուսաստանը պիտի ասի «այո» կամ «ոչ»: Հավատացած եմ, որ Էրդողանը հանուն այդ պայմանագրի հերթական ժամկետի կորզման, մերձեցել է Ռուսաստանի հետ, և երբ պահը գա, հերթական անգամ կխաբի Ռուսաստանին։
Մեղրին թանկ է նաև Չինաստանի համար: Այժմ այդ հզոր երկիրը կանգնած է ույղուրական պրոբլեմի առջև: Պատկերացնել կարելի է, ինչպիսին կլինի այդ պրոբլեմը հետագայում, երբ Չինական պատի մոտ հայտնվի Թուրքիան: Ասենք այդ պրոբլեմի մասին Թուրքիան հիմա էլ է խոսում:

Հիմա հետ դառնամ Քոչարյանին: Մի՞թե քաղաքական պայքարի բովով անցած, երկու երկրների նախագահ եղած մարդն այնքան միամիտ է, որ չունի այդ կարևոր հարցը ճիշտ վերլուծելու կարողություն: Երբ 1993-ին Լևոն Տեր-Պետրոսյանը եղել է Ղարաբաղում և փորձել է ստիպել անվտանգության խորհրդի անդամներին, որ հետ վերադարձնեն Քելբաջարը, որովհետև ինքը խոստացել է Ելցինին, ղարաբաղցիները կարողացել են դիվանագիտորեն խուսափել հարցի լուծումից: Այսօր պատկերացնու՞մ եք, եթե Քելբաջարը գտնվեր Ադրբեջանի ռազմական ազդեցության գոտում, որքա՜ն ծանր կլիներ երկու հայկական պետությունների վիճակը:

Սոկրատ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Հ.Գ. Եթե իրոք Քոչարյանը ռեալ կերպով փորձել է Մեղրին փոխանակել Ղարաբաղով, ու մենք ասում ենք, թե դա դավաճանություն է, ապա ինչու նույն գնահատականը չենք տալիս Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, որն իր փուչ խոսքի տերը դառնալու համար ստիպում էր Ղարաբաղի անվտանգության խորհրդին հանձնել Քելբաջարը: Այստեղ են ասել` մեկնաբանության կարիք չկա: Ոչ Մեղրին, ոչ Քելբաջարը, ոչ էլ մի թիզ հող չեք հանձնի, միանշանակ է։ Այդ ո՞ր ղեկավարն է, որ գլխից ձեռ է քաշել... Մի՞թե անցած երեսուն տարիները չեն հաստատում խոսքերս:

Հեղինակի նյութեր

• Նիկոլին «քարշ տալու» սրբազան գործը դրված է հայ ժողովրդի վրա
• Ո՞վ է Գագիկ Ջհանգիրյանը
• Երբ այլևս չես լի­նի իշ­խա­նու­թ­յան, զին­վո­րա­կան տրի­բու­նա­լը վեր կհա­նի մեզ պար­տադր­ված պար­տու­թ­յան բո­լոր պատ­ճառ­նե­րը
• Հիմ­նա­կան մե­ղա­վո­րը հայ կա­ռա­վա­րող­ներն են
• Իմ գնա­լուց ա­ռաջ թող Հա­յաս­տա­նում ջր­հե­ղեղ լի­նի
• Ո՞րն է քո մատ­նու­թ­յան գի­նը, դա­վա­ճան պա­պի` ֆա­շիստ­նե­րին ծախ­ված ե­նո­քա­վան­ցի Նի­կոլ Փա­շի­ն­յա­նի դա­վա­ճան թոռ
• Խրախ­ճանք ժան­տախ­տի պա­հին
• Ո՛վ մարդ­կա­յին ար­դա­րու­թ­յուն, թո՛ղ ես թք­նեմ քու ճա­կա­տիդ
• Զոհ­ված­նե­րի ա­ր­յու­նը երկն­քից կան­չում է` պա­տե­րազ­մը հասց­նել հաղ­թա­կան ա­վար­տի
• «Պրո­ֆե­սիո­նալ» «իմ­քայ­լա­կան­նե­րը» կե­րան իմ 800 հակ յոն­ջան և …
• Նի­կոլ, իսկ դու ար­դա­րաց­վե՞լ ես, մաքր­վե՞լ ես քո քրեա­կան ան­ց­յա­լից
• Վե­հա­փա՛ռ, կրկ­նեք Գևորգ Հին­գե­րոր­դի օ­րի­նա­կը, ժամն է գոր­ծե­լու
• Պատ­մա­կան դեպ­քե­րի և դեմ­քե­րի հա­մե­մա­տա­կան վեր­լու­ծու­թ­յուն
• Որոշ բա­շի­բո­զուկ­ներ փոր­ձում են զրո­յաց­նել մեր կես­դա­ր­յա պայ­քա­րի ի­մաս­տը
• Արտա­կարգ և լիա­զոր դես­պան Ար­ման Նա­վա­սար­դ­յա­նին
• Վեր­նա­գի­րը վեր­ջում թող ընտ­րի ըն­թեր­ցո­ղը (պա­խա­րա­կե­լի՞ է, որ ո՛չ գո­միկ են, ո՛չ էլ տրանս­գեն­դեր)
• ՈՒ՞ր է մեզ տա­նե­լու այս գաղջ մթ­նո­լոր­տը
• Ո՞վ դուրս թո­ղեց Ղա­րա­բա­ղը բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցից
• Ձեր հերթն էլ կգա
• Ես` որ­պես ՀՀ քա­ղա­քա­ցի, հայ­տա­րա­րութ­յուն եմ տա­լիս ժա­մա­նա­կին հորդ կա­տա­րած հան­ցա­գոր­ծու­թ­յան մա­սին

Մեկնաբանություններ